شیمی پیام نور
  این روزها مطالب فراوانی درباره خطر مواد شیمیایی در باره بقایای آفت کش ها ، ضایعات سمی ، داروهای خطرناک و ... می شنویم و می خوانیم . راستی قضیه چیست ؟ زندگی بی خطر نیست . همه ما روزانه با احتمال خطر رو به رو هستیم . علی رغم ده برابر بودن احتمال خطر به ازاء هر کیلومتر در سانحه دوچرخه سواری در مقایسه با سانحه خودرو، دوچرخه سواری می کنیم . با وجودی که استعمال دخانیات ، احتمال ابتلا به سرطان را 50% افزایش می دهد ، افرادی وجود دارند که هنوز سیگار می کشند . از اثر سوء آن بر سلامتی خود آگاه هستیم…

این روزها مطالب فراوانی درباره خطر مواد شیمیایی در باره بقایای آفت کش ها ، ضایعات سمی ، داروهای خطرناک و ... می شنویم و می خوانیم . راستی قضیه چیست ؟

زندگی بی خطر نیست . همه ما روزانه با احتمال خطر رو به رو هستیم . علی رغم ده برابر بودن احتمال خطر به ازاء هر کیلومتر در سانحه دوچرخه سواری در مقایسه با سانحه خودرو، دوچرخه سواری می کنیم . با وجودی که استعمال دخانیات ، احتمال ابتلا به سرطان را 50% افزایش می دهد ، افرادی وجود دارند که هنوز سیگار می کشند . از اثر سوء آن بر سلامتی خود آگاه هستیم ولی چاره ای نمی اندیشیم .

اما احتمال خطر ناشی از مواد شیمیایی چه طور ؟ برای ارزیابی احتمال خطر ، حیوانات آزمایشگاهی (مثلا موش) را در معرض مواد شیمیایی قرار می دهند و سپس آن ها را از نظر بروز نشانه صدمه ، بررسی می کنند . برای صرفه جویی در وقت و هزینه ، مقدار مواد شیمیایی به کار برده شده در این آزمون ها ، معمولا ، صدها تا هزاران برابر مقادیری است که انسان با آن ها سرو کار دارد . پس از گردآوری داده های مربوط به حیوانات ، برای تفسیر آن ها باید فرض های بسیاری را در نظر گرفت . آیا ماده ای که برای حیوانات مضر بوده است ، برای انسان نیز زیان آور خواهد بود ؟ چگونه می توان نتایج حاصل از مقادیر زیاد مواد شیمیایی برای یک حیوان کوچک را به مقدار اندکی از آن ماده برای یک انسان بزرگ ربط داد ؟ به گفته پاراسلسوس پزشک نامدار سوئیسی در سده شانزدهم ، « مقدار ماده در بروز سمیت مهم است » تمام مواد از جمله آب و نمک طعام نیز برای برخی ارگانیسم ها تا حدی سمی هستند و تفاوت بین سودمندی و زیان آور بودن یک ماده فقط به مقدار آن بستگی دارد .

روش استاندارد برای ارزیابی سمیت شیمیایی شدید ، در مقابل سمیت دراز مدت ، تعیین مقدار LD₅₀ یعنی مقدار جسم به ازای هر کیلوگرم وزن جانور که 50% آن ها را هلاک کند ، مقادیر LD₅₀ ترکیب های گوناگون در جدول زیر آورده شده است . هر چه مقدار LD₅₀ کم تر باشد سمیت آن بیشتر است .